مهندس راد، با موهای جوگندمی و عینک ته استکانی، به دقت به زمین خیره شده بود. گویی زمین رازهایی در دل خود داشت که فقط او می‌توانست آن‌ها را رمزگشایی کند. در دستانش، تجهیزاتی عجیب و غریب بود که به او در این کار دشوار کمک می‌کرد. وی در حال انجام نقشه‌برداری از زمین بود. این اولین قدم برای ساخت یک مجتمع مسکونی بزرگ بود. او باید با دقت تمام، موقعیت زمین، زوایای آن و هرگونه ناهمواری را بررسی می‌کرد. گویی زمین با زبان بی‌زبانی، داستان خود را برای مهندس تعریف می‌کرد. از جنس خاک و نوع سنگ‌ها گرفته تا شیب زمین و وجود آب‌های زیرزمینی، همه چیز در این نقشه‌ها ثبت می‌شد. مهندس می‌دانست که کوچک‌ترین اشتباهی در این مرحله، می‌تواند به فاجعه‌ای در مراحل بعدی ساخت و ساز تبدیل شود.

مهندس با بررسی نقشه، می‌توانست پیش‌بینی‌های دقیقی از مشکلات احتمالی در آینده پروژه داشته باشد. او به خوبی می‌دانست که در کدام قسمت‌ها باید زهکشی انجام شود، در کدام بخش‌ها باید خاکبرداری صورت گیرد و کدام قسمت‌ها برای ساخت و ساز مناسب‌تر هستند. مهندس راد با اتکا به دانش و تجربه خود، و با کمک نقشه‌های دقیق، می‌توانست بهترین راه‌حل‌ها را برای ساخت مجتمع مسکونی ارائه دهد. او به خوبی می‌دانست که آینده این پروژه، تا حد زیادی به نقشه‌های دقیق و اصولی او بستگی دارد.

در این مقاله قصد داریم با مهندس راد یکی از اعضای تیم اول خونه همراه شویم  و در مورد نقشه برداری ساختمان و مواردی که در خلال آن مورد بررسی قرار می گیرد توضیح دهیم. 

 نقشه‌برداری ساختمان چیست؟

نقشه‌برداری به عملیاتی گفته می‌شود که برای آغاز پروژه‌های ساخت و ساز یا پیشبرد یک پروژه معماری در مورد یک منطقه انجام می‌گیرد. نقشه‌برداری یعنی موقعیت پروژه با ابزارهای نقشه‌برداری، بازرسی و مطالعه می‌شود. نتایجی که از این مطالعات به دست می‌آید به نقشه‌بردار کمک می‌کند نظر دقیق خود را درباره شرایط زمین یا شرایط ملک عنوان کند. با استناد به این نتایج، نقشه‌بردار می‌تواند بگوید که شرایط آن ملک چه تاثیری بر معامله یا پروژه مشتری خواهد داشت.

اطلاعات حاصل از بررسی‌ها در نقشه‌برداری ساختمان باید به اندازه‌ای باشد که نقشه‌بردار بتواند در مورد مشکلات آینده که برای ساختمان یا یک پروژه به وجود می‌آید پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهد و در صورت لزوم، مشاوره دهد. نقشه‌بردار باید مسلط به قوانین و الزامات ساختمان‌سازی باشد. به این ترتیب در بررسی‌ها هر عاملی که تغییری در قوانین ایجاد می‌کند را تذکر می‌دهد. 

پروژه‌های ساختمان‌سازی مطابق با نیاز مشتری اجرا می‌شوند، برای همین برای اجرای یک طرح خاص، نقشه‌برداری ساختمان ضرورت دارد. وظیفه نقشه‌بردار در فرایند نقشه‌برداری ساختمان بسیار ضروری و حیاتی است. عملیات نقشه‌برداری کمک می‌کند که از خطاها و حوادث آینده در کل پروژه جلوگیری شود. از ابتدای مراحل نقشه‌برداری و آغاز پروژه ساخت، نظارت مهندسان به صورت پیوسته وجود دارد.  

عملیات نقشه‌برداری در هر موقعیت برای ساخت و ساز می‌تواند انجام شود؛ از زمین‌های شیب‌دار گرفته تا مناطق شهری و روستایی شامل این خدمات می‌شوند. نقشه‌برداری ساختمان در هر موقعیتی از پروژه لازم است. به طور مثال، برای گودبرداری، زیرسازی ساختمان، نقشه‌برداری انجام می‌شود تا از تخریب دیواره‌ها جلوگیری شود. نقشه‌برداری کمک می‌کند از اجرای صحیح فونداسیون اطمینان حاصل کنیم.

بیشتر بخوانید: مراحل ساخت ویلا در شمال طبق اصول مهندسی 1403

انواع نقشه‌برداری ساختمان چیست؟

نقشه‌برداری ساختمان با هدف‌های مختلفی انجام می‌گیرد. بر همین اساس، این عملیات را به انواع مختلفی دسته‌بندی کرده‌اند. هر کدام از انواع روش‌های نقشه‌برداری به یک منظور انجام می‌شود و برای یک یا چند پروژه قابل اجرا است. این امکان وجود دارد که یک پروژه به تمام روش‌های نقشه‌برداری نیاز نداشته باشد. 

در ادامه این قسمت به طور مختصر درباره معرفی انواع نقشه‌برداری از پروژه‌های مختلف ساخت و ساز صحبت می‌کنیم.

1- نقشه‌برداری تشخیصی

یکی از انواع نقشه‌برداری ساختمان با نام نقشه‌برداری تشخیصی شناخته می‌شود. در بررسی‌های تشخیصی نقشه‌بردار سعی می‌کند براساس ترازبندی و توازن بتواند هویت پروژه هویت ساختمان، نقص‌ها و کمبودها را شناسایی کند. نتایجی که از این روش نقشه‌برداری به دست می‌‌آید می‌تواند با شواهد مشاهده شده پشتیبانی شود. این روش نقشه‌برداری به منزله یک روش تحقیقی است و گزارش‌های آن برای مراحل بعدی آماده می‌شود.

2- نقشه‌برداری ساختمان برای بررسی خرابی‌ها

یکی دیگر از روش‌های نقشه‌برداری، عملیاتی است که به صاحبخانه نشان می‌دهد چرا برخی از قسمت‌های ساختمان تخریب شده است. با تکنیک‌های نقشه‌برداری می‌توان آسیب‌های وارد شده به ساختمان را شناسایی کرد و در جهت اصلاح آن‌ها اقدام نمود. به طور مثال اگر اتاق شیروانی در یک ویلا یا ساختمان ریزش داشته باشد، مهندسان پس از بازرسی، پیشنهادات لازم را برای  تعمیرات می‌دهند و راهکارهایی را بیان می‌کنند که برای تعمیرات باید اجرا شود.

3- نقشه‌برداری از جزئیات

یکی دیگر از روش‌های نقشه‌برداری ساختمان در اکثر موارد برای ساختمان‌های کامل شده، اجرا می‌شود و شامل نقشه‌برداری از جزئیات است. این تکنیک‌ها بر روی قسمت خاصی از ساختمان متمرکز هستند. به طور مثال، گزارش‌های جمع‌آوری شده از این روش نشان می‌دهد معماری پنجره‌ها چگونه است یا مصالح نمای بیرونی ساختمان در چه وضعیتی قرار دارند.

4- نقشه‌برداری ژئودزی

یکی از زیر شاخه‌های نقشه‌برداری ساختمان، نقشه‌برداری ژئودزی یا زمین سنجی است. برای اینکه پروژه‌های ساخت و ساز آغاز شوند با ابزارهای مهم نقشه‌برداری، زمین پروژه از نظر موقعیت، ابعاد، شکل یا همان توپوگرافی بررسی می‌شود. 

در مطالعات مهندسی ژئودزی، مشخصات زمین از نظر خطرات زمین لرزه، آتشفشان، سیل، رانش زمین، بافت خاک و نظایر این‌ها بررسی و جمع‌آوری می‌گردد. ژئودزی یک شاخه مهم از علم نقشه‌برداری ساختمان است و به عنوان یک تخصص به آن نگاه می‌شود.

5- سنجش از راه دور

یکی دیگر از مهم‌ترین روش‌های نقشه‌برداری ساختمان، سیستم سنجش از راه دور برای جمع آوری اطلاعات است. در این روش، نقشه‌بردار بدون این‌که در موقعیت پروژه حاضر شود با استفاده از تکنیک‌های ماهواره‌ای و امواج الکترومغناطیسی با ابزارهای خاص می‌تواند موقعیت ساختمان را بررسی و ارزیابی کند. 

سیستم سنجش از راه دور برای پروژه‌های ساختمانی یک رشته کاملاً مستقل است که به ابزارهای خاصی نیاز دارد. در این روش، اطلاعات جمع‌آوری می‌شود و برای ساخت و ساز به کار می‌رود.

آشنایی با مراحل نقشه‌برداری ساختمان

برای نقشه‌برداری ساختمان در ابتدا لازم است که تیم تخصصی مشغول به کار شوند. تامین ابزارها و تجهیزات مهم نقشه‌برداری ضرورت دارد. پس از آنکه مهندسان، آماده کار نقشه‌برداری شدند با استفاده از تجهیزات، کل زمین ساختمان یا محوطه را مورد مطالعه قرار می‌دهند. برای اینکه نقشه‌برداری با دقت بالاتر انجام شود لازم است موقعیت مناسب برای نصب دستگاه‌ها انتخاب گردد.

همه ما تقریباً دوربین‌های مهندسی مخصوص نقشه‌برداری را دیده‌ایم؛ دوربین‌هایی هستند که بر روی سه پایه بلند نصب می‌شوند تا بتواند فاصله و مشخصات دیگر از موقعیت را ثبت کند.

در ادامه کار نقشه‌برداری ساختمان، نتایج با تمام وسایل و تجهیزات جمع‌آوری می‌شود. ابعاد و اندازه زمین، موقعیت جغرافیایی ساختمان، طول و عرض جغرافیایی، ویژگی‌های فیزیکی زمین، ترازبندی ساختمان، مهم‌ترین مواردی هستند که با تجهیزات نقشه‌برداری بررسی می‌شوند. تمام مراحل باید با نظارت و حضور مهندس نقشه‌برداری انجام گیرد.

بیشتر بخوانید: مراحل گرفتن سند تک برگ در شمال

قیمت نقشه‌برداری ساختمان چگونه محاسبه می‌شود؟

قیمت نقشه‌برداری ساختمان براساس فاکتورهای مختلفی تعیین می‌شود. اعلام قیمت نقشه‌برداری بر عهده شرکت‌های پیمانکاری و مهندسی است. تعرفه‌های نقشه‌برداری از ساختمان یا یک زمین از طریق سازمان برنامه و بودجه کشور به دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های مهندسی مشاور ابلاغ می‌شود. در هر سال، این تعرفه‌ها به صورت جداگانه به شرکت‌ها ارسال می‌شود تا پروژه‌های خود را بر همان اساس قیمت‌گذاری کنند.

هر کدام از شرکت‌‌های مهندسی طبق تعرفه‌های معرفی شده، خدمات نقشه‌برداری ساختمان را قیمت‌گذاری می‌کنند. نظارت و کنترل فنی در قراردادها بر عهده سازمان نقشه‌برداری است. در نهایت، مقداری از هزینه‌ها به کارفرما که همان شرکت نقشه‌برداری است ارائه می‌شود.

برای محاسبه قیمت نقشه‌برداری ساختمان، توجه به ابزارهای نقشه‌برداری و موقعیت مورد بررسی ضرورت دارد. به طور مثال اگر موقعیت، زمین‌های پرشیب نواحی رودخانه یا زمین‌های ناهموار و دشوار باشد معمولاً ابزارهای دقیق‌تری نیاز است که هزینه عملیات را افزایش می‌دهد.

یک قسمت از قیمت نقشه‌برداری ساختمان به هزینه‌های ترسیم نمودارها، تهیه گزارش‌ها و تجزیه تحلیل اطلاعات مربوط می‌شود. نقشه‌برداری از زمین‌های کوهستانی یا زمین‌هایی که مسیرهای غیرقابل تردد دارند، دشوارترین نمونه نقشه‌برداری است. 

تعرفه‌های نقشه‌برداری ساختمان براساس اندازه پیکسل زمینی که به اختصار به آن GSD گفته می‌شود، تعیین می‌گردد. اگر برای پروژه‌های نقشه‌برداری، نیاز به مستقر شدن در یک محل باشد، باید هزینه‌های کمپ و فراهم کردن تجهیزات اقامتی هم به هزینه‌های کل اضافه شود. تمام این موارد قابل دسترسی است که می‌توانید از طریق مراجع مربوطه آن‌ها را به دست آورید و محاسبه کنید. 

نکته مهم درباره هزینه‌های نقشه‌برداری، مقیاس نقشه‌هایی است که از منطقه مورد نظر تهیه می‌شود. مقیاس نقشه‌برداری به صورت عددها و ارقام معمولاً نمایش داده می‌شود که برخی از آن‌ها به صورت 1:5000 یا 1:20000 و ... می‌باشند.

بیشتر بخوانید: بهترین زمان برای خرید ملک در شمال چه موقع است؟

نقشه برداری، کلید طلایی ساخت و ساز

کاربردهای نقشه برداری در ساخت و ساز بسیار فراتر از رمزگشایی از رازهای زمین بود. مهندس راد با استفاده از این نقشه‌ها می‌توانست:

طراحی دقیق: با استفاده از نقشه‌های دقیق، مهندسان می‌توانستند طراحی ساختمان را به گونه‌ای انجام دهند که کاملاً مطابق با سند ملک و دستور کار شهرداری باشد.

اجرای صحیح: نقشه‌ها به عنوان راهنمایی برای اجرای صحیح مراحل ساخت و ساز عمل می‌کردند. از تعیین دقیق محل ستون‌ها و دیوارها تا اجرای صحیح ارتفاع سقف و دیوار برشی، همه چیز در نقشه‌ها مشخص شده بود.

کنترل دقیق: مهندس راد با استفاده از نقشه‌ها می‌توانست به طور مداوم مراحل ساخت و ساز را کنترل کند و از بروز هرگونه مشکل یا نقص جلوگیری کند.

پیش‌بینی دقیق: با استفاده از اطلاعات نقشه‌ها، مهندس راد می‌توانست مشکلات احتمالی در آینده را پیش‌بینی کند و برای آن‌ها راه‌حل‌های مناسب ارائه دهد.

انواع نقشه برداری در ساخت و ساز

نقشه برداری ساختمان به انواع مختلفی تقسیم می‌شود:

نقشه برداری ژئودزی: قبل از احداث ساختمان، زمین مورد نظر از نظر توپوگرافی و موقعیت جغرافیایی بررسی می‌شود.

نقشه برداری تشخیصی: در حین ساخت، اطلاعات لازم برای ساخت صحیح و مهندسی ساختمان و پیشبرد پروژه جمع‌آوری می‌شود.

نقشه برداری نقص‌ها: قسمت‌های آسیب‌دیده یا تخریب شده ساختمان بررسی می‌شود و گزارشی از آن برای تصمیم‌گیری در مورد نحوه رفع خرابی ارائه می‌شود.

نقشه برداری جزئیات: محل دقیق درب‌ها، پارکینگ و… مشخص می‌شود.

نقشه برداری سنجش از دور: بدون نیاز به حضور فیزیکی، با استفاده از ابزارهای پیشرفته، ساختمان بررسی می‌شود.

فناوری‌های نوین در نقشه برداری

امروزه از فناوری‌های نوین مانند اسکنرهای سه‌بعدی، پهپادها و سیستم‌های نقشه‌برداری موبایلی برای جمع‌آوری داده‌های دقیق‌تر و سریع‌تر در نقشه برداری ساختمان استفاده می‌شود.

استفاده از این فناوری‌ها مزایای بسیاری دارد، از جمله:

دقت بیشتر: داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از این فناوری‌ها بسیار دقیق‌تر از روش‌های سنتی هستند.

سرعت بیشتر: این فناوری‌ها به نقشه برداران کمک می‌کنند تا در زمان کمتری کارها را انجام دهند.

سخن پایانی

نقشه‌برداری ساختمان برای هر پروژه ساخت و ساز، از پروژه‌های ساختمانی گرفته تا پروژه‌های ساخت ویلا در شمال یا حتی پروژه‌های عمرانی بسیار اهمیت دارد. خدمات نقشه‌برداری انواع مختلفی دارد و حتماً باید توسط یک تیم کاری، متشکل از مهندسان نقشه‌بردار و مهندسان عمران انجام گیرد. نقشه‌برداری در کنار خدمات پروژه پیمانکاری ساختمان اهمیت دارد.

هزینه‌های نقشه‌برداری با توجه به ابزارهای مورد استفاده و شرایط موقعیت جغرافیایی زمین یا ساختمان تعیین می‌شود. برای پروژه‌های دشوارتر یا ساختمان‌هایی که در مناطق سخت عبور قرار دارند، هزینه‌ها به صورت درصدی افزایش پیدا می‌کند.

اگر قصد پروژه‌های ساخت و ساز ویلا در شمال را دارید با مشاوره با کارشناسان اول خونه و با راهنمایی‌های تیم پیمانکاری می‌توانید در وقت و هزینه‌های خود صرفه‌جویی کنید. تیم متخصص در املاک اول خونه به شما کمک می‌کند هزینه‌ها را بهتر مدیریت کنید.

منبع: اول خونه