تیپ بندی خاک از مهم‌ترین مفاهیم موجود در طراحی سازه و ساختمان سازیه. دقیق شدن در نوع خاک، منجر به مقاومت سازه در برابر زلزله میشه که اساس و بنیان آئین نامه های طراحی شده جهت ساختمان سازی ایده آل و مستحکم در شمال و اقصی نقاط کشور است. انتخاب بهترین خاک برای هر ویلا، رسالتی است که تیپ بندی خاک دنبال میکنه. با ما همراه باشید تا ذره بین به دست، به سراغ این مفهوم بریم و جزئیاتش رو تشریح کنیم.

طبقه بندی خاک، نخستین گام ساختمان سازی در شمال

تیپ بندی خاک، به معنای طبقه بندی کردن خاکه، بر اساس آنچه در آیین نامه "طراحی ساختمان در برابر زلزله"، آمده، چهار طبقه اصلی برای خاک وجود داره و هر خاکی متعلق به یکی از این چهار طبقه است. بررسی ها حاکی از اینه که تیپ بندی خاک بر اساس سرعت عبور امواج زلزله از خاک، صورت می گیره، بر این اساس، یک خاک نرم با سرعت کند و آهسته عبور امواج زلزله روبروست و نوع دیگری از خاک، به دلیل استحکام زیاد، با بیشترین سرعت عبور امواج، دست به گریبانه. تیپ 1 تا تیپ 4، همان تیپ بندی معروفی است که برای خاک های ساختمان سازی در شمال لحاظ شده.

بیشتر بخوانید: گودبرداری ساختمان در سرخرود | تخریب و خاکبرداری

خاک تیپ 1، قوی و مستحکم

اولین طبقه، متعلق به خاک هایی است که بسیار قوی و محکمند چیزی شبیه به سنگ. آمارهای منتشر شده نشان میدهند که در خاک تیپ یک، سرعت عبوری امواج زلزله از 750 متر بر ثانیه نیز بیشتر است. این سرعت کند حرکت موج ها، کاملاً واضح نشان می دهد که ساختار خاک، بسیار متراکم و مستحکمه تا جایی که ادعا میشه، خاک تیپ یک اغلب شامل سنگ های آذرین، دگرگونی، خاک های سیمانته خیلی سخت و رسوبی است، سنگ هایی که به محکمی معروف و زبان زدند. گفته میشود که در حضور خاک تیپ 1، نهایتا 5 متر مصالح ضعیف تر تا سطح زمین استفاده میشه نه بیشتر و این نوع خاک، بهترین انتخاب برای ساختمان سازیست، به ویژه اگر اون ساختمان ویلای شمال باشه.

خاک تیپ 2، خاکی با تراکم کمتر، سنگ سست

تراکم خاک موجود در تیپ 2 نیز بالاست، تا جایی که این تیپ خاک هم حاوی سنگ است با این تفاوت که سنگ های موجود در خاک تیپ 2، ضعیف تر از نمونه قبلی هستن و عموما هوازده یا فرسوده ترن. سرعت حرکت امواج از این نوع خاک، مابین 375 تا 750 متر بر ثانیه گزارش شده. رس متراکم و شن و ماسه های محکم با ضخامت بالای 30 متر، خاک تیپ 2 را تشکیل میدن.

خاک تیپ 3، با درجه سختی متوسط

تراکم خاک هایی که در این تیپ قرار میگیرن، متوسط اعلام شده. اینطور گفته میشود که شن و ماسه هایی با پیوند های متوسط و رس هایی که از نظر درجه سختی در گروه متوسط جای گرفته اند، متعلق به خاک تیپ 3 هستند. سنگ های متلاشی شده از دیگر نمونه هایی هستند که در این طبقه جا خوش کرده اند. 175 تا 375 متر بر ثانیه، بازه ای است که برای سرعت حرکت امواج زلزله از میان خاک تیپ 3، تعریف شده است.
خاک تیپ 4، نرم با رطوبت بالا

ماسه های نرم رسوب شده با رطوبت زیاد، متعلق به تیپ 4 هستند. خاک های موجود در این گروه، عموما بدلیل نزدیکی به آب های زیرزمینی، دارای یک مشخصه بارز و مشترکند که اون هم، نرم بودنه. میزان رطوبت خاک تیپ 4، بیش از 40 درصد گزارش شده.

بیشتر بخوانید: فروش انواع شن و ماسه - خاک باغچه در سرخرود

شناسایی نوع تیپ خاک، از دستاوردهای علوم آزمایشگاه

تیپ بندی خاک به عنوان یک پروسه روتین که پیش از استارت خوردن ساختمان سازی صورت می گیره، کاری است از متخصصان آزمایشگاه. آنچه مشخص می کند خاک مورد نظر متعلق به کدام گروه است، آزمایش درون چاهی دانهول است، که موفق به اندازه گیری سرعت عبور امواج الاستیک از خاک مورد نظر میشود. آزمایش نفوذ استاندارد، به عنوان یک روش ارزان و البته ساده، که با تخمین سرعت امواج، تلاش در تشخیص تیپ خاک داره، به طور مکمل همراه با دانهول به کار گرفته میشه تا اطمینان حاصل گردد که تیپ بندی خاک، درست و عاری از خطاست.

کاربرد تیپ بندی خاک در صنعت ساختمان

کاربرد اصلی تیپ بندی خاک در فرآیند ساخت سازه و ساختمان است، با توجه به اینکه هیچ سازه ای از آسیب زلزله در امان نیست، استانداردی تحت عنوان استاندارد 2800 زلزله، که به نحوه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله می پردازه، این طور نتیجه گیری میکنه که هر زلزله یک نیروی افقی به ساختمان وارد میکنه که می تواند منجر به تخریب شود، در واقع این نوع خاک است که مشخص میکنه نیروی افقی وارد شده تا چه اندازه قابلیت توزیع و تخریب داشته باشد.

خاک تیپ یک، کمترین ضریب بازتاب رو داره به این معنا که با وقوع زلزله و ورود نیروی افقی، کمترین بازتاب و انعکاس رو به ساختمان داره و منجر به کمترین میزان خرابی میشود و خاک تیپ 4 با دارا بودن بیشترین ضریب بازتاب، می تواند حجم خرابی بیشتری به بار بیاورد.

نقش تعیین کننده تیپ خاک در انتخاب مصالح ساختمانی

خاک تیپ 4، بعنوان ضعیف ترین نوع خاک شناخته میشه. چنانچه قرار به ساختمان سازی بر روی خاک تیپ 3 یا 4 باشد، ناگریزم از مصالح مستحکم تری استفاده نماییم تا در صورت وقوع زلزله، شاهد کمترین تخریب ساختمانی باشیم به عنوان مثال در خاک تیپ 3، از فونداسیون های بالاتر و تیر و ستون های بلندتری برای خنثی سازی نیروی زلزله استفاده میشه. بنابراین هرچه تیپ خاک اولیه، قوی تر باشد، هزینه ای که در پروسه ساخت ساختمان ویلا گریبان گیرمان می شود، کمتر خواهد بود.

آیا خاک تیپ 4 در ساختمان سازی هیچ نقشی ندارد؟

به زعم ضعیف بودن خاک تیپ 4، استفاده از آن در صنعت ساختمان مرسومه، در واقع این که یک خاک از تیپ 4 باشه باعث نمیشه از فرآیند ساختمان سازی در شمال جا بمونه بلکه اون ساختمان با اسکلت محکم تری ساخته خواهد شد.

تیپ بندی خاک شهرستان‌های شمال به چه صورته؟

عموماً هر منطقه از شهرهای شمالی، یه تیپ خاصی از خاک رو شامل میشه، با این حال، تیپ خاک موجود در هر ساختمان می تونه منحصر به فرد و متفاوت باشه. ازون جایی که مهم ترین معیار در انتخاب مصالح ساختمانی، نوع تیپ خاک است، قبل از ساختمان سازی در شمال، شناسایی نوع تیپ خاک به کمک آزمایش های مکانیکی خاک بسیار حائز اهمیته. بر این اساس ممکنه اسکلت ساختمان سبک یا مستحکم انتخاب و پیاده سازی بشه.

سخن پایانی

تیپ بندی خاک، این اصطلاح مهم و کاربردی، با هدف شناسایی مقدار نیروی وارده به ساختمان در اثر زلزله، انتخاب نوع مصالح مورد نیاز و برآورد هزینه ساخت نهایی، صورت می گیره. اگرچه خاک تیپ 1 قویترین و خاک تیپ 4 ضعیف ترین نوع خاک است، با این حال هر چهار نمونه، در صحنه ساختمان سازی شمال حی و حاضرند.

منبع: اول خونه